DEREBEYLİK SAVAŞLARI
Derebeylik Savaşları
Derebeylik Savaşları
1. Yüzyıl Savaşları
İngiltere ile Fransa'yı1154 ile 1159 Paris Antlaşmasıarasında karşıkarşıya getiren siyasi bunalım dönemini, Yüzyıl Savaşı'nın başlangıcı sayabiliriz. XIV. ve XV. yüzyıllardaki çatışmalar gibi bu dönem de arkası gelmeyen silahlı çarpışmalara sahne oldu. Bu çatışmalardan bütün ayırıcı nitelikleri kazanmış, güçlü bir vatanseverliğe sahip iki millet, Fransa ve İngiltere doğacaktır.
Derebeyliğe özgü karakterini daima koruyacak olan birinci Yüzyıl Savaşı'nda çok farklı tipte iki monarşi, belirgin özellikleri olan iki siyasi birlik, tarih sahnesinde görüldü.
Capetler'le Plantagenetler arasındaki anlaşmazlık, o günün koşullarının beklenen sonucuydu. Capetler'e savaşaçmadan önce Henri II, çevresindeki topraklarıişgal ederek ve Barcelona, Alsace gibi derebeyliklerle ittifak yaparak Fransa kralınıyalnız bıraktı. Louis VII, Henri II ile Gisors'da bir barışimzalayarak bir kısım toprakları İngiltere kralına bıraktı. Bu arada Henri II, şansölye Becket'i kilise üzerinde bir hakimiyet kurmak amacıyla Canterbury piskoposluğuna getirdi (1162). Ancak Becket, Henri II'nin kiliseyi dize getirmek için koyduğu ağır vergilere itiraz etti. Henri II, kiliseye tanınan ayrıcalıklarıkaldırmak istiyordu. Kralın laik yasalara olduğu gibi, ruhban üzerinde de mutlak üstünlüğünü kanun hükmüne bağlayan Clarendon Yasaları'nı kabul ettirmesi için sert tedbirler alması gerekti (1164).
Henri II, Becket'in Louis VII'e sığınmasıüzerine ona savaşaçarak Becket'i elegeçirmeyi düşündü. İki yıl süren savaşta (1167-1169) Henry II, Fransız tacına bağlı toprakları ele geçirmek için çarpışırken Louis VII, krala başkaldıran İngiliz asillerini destekledi. Kesin sonuç alınamayan bu savaşların aldığı durumdan kaygılanan
Henry II, Louis VII ile barış imzaladı.
29 Ocak 1170'de Becket'in öldürülmesi Henry II'nin güçlü iktidarının sonu oldu. En yakınları bile kralın zorba iktidarına başkaldırdılar. Oğlu Henry Fransa'ya sığındı ve Louis VII tarafından İngiltere kralı ilan edildi. Bu olay geniş ve yaygın bir iç isyanın başlangıcıoldu. Louis VII, Normandiya'yıişgal etti (1173) ve Rouen'i ku-
şattı. İskoçyalıları yendi ve baronların isyanını bastırdı. Normandiya'yı Fransızlardan alan kral, 1174'de Montlouis'de imzalanan barışile statükonun korunmasını sağladı.
1180 tarihinde Philippe II Auguste Fransa kralı oldu. Philippe II, genç Geoffroy adına Henry II'den Anjou'yu istedi. Henry II razı olmayınca savaş başladı (1187). İngiltere kralıFransa kralıile barışa razıoldu. Bu arada babasından hiçbir yetki almamış olan Richard, Berry'yi işgal ederek yeni bir savaşın başlamasına neden oldu.
Richard, babasından taht üzerindeki veraset hakkını kabul etmesini istedi. Baba oğul arasındaki bu çekişme yeni bir Fransız-İngiliz savaşına neden oldu. Bu savaşlar sonunda Henry II, bir kısım toprakları Fransa'ya bırakmak zorunda kaldı. Bir süre sonra tahtıoğlu Richard (Aslan Yürekli Richard)'a bırakarak öldü. Richard iki
yıl kutsal topraklarda savaştı. Fakat, Almanya'dan geçerken imparator Henry VI tarafından tutsak alındı. Richard (Aslan Yürekli)'ın esareti sırasında İngiltere'de taht, kardeşi z John (Yurtsuz)'un idaresinde kaldı. Philippe II Auguste bu durumdan yararlanarak İngiltere'nin Fransa'daki topraklarını ele geçirmek istedi. Richard, İngiltereye döner dönmez Fransaya geldi ve Philippe II Auguste savaş açtı. Yenilen Philippe barış istedi (1196). İngiltere, işgal ettiği Fransız topraklarını geri verirken Flandre'da, Somme'da ele geçirdiği topraklardan çekildi (1199). Savaş, İngilterenin zaferi ile sonuçlanacak gibi görünürken, bir felaket savaşın kaderini değiştirdi. Richard (Aslan Yürekli), Limousun'un kuşatılmasısırasında vurularak öldü.
Bir süre sonra John, Fransa kralının harekete geçmesini beklemeden Brötanya kontu Arthur'u yendi ve esir aldı. Baronlar bir koalisyon halinde Philippe Auguste ile birleştiler. John, Brötanya'ya sığındı ve orada Arthur'u öldürttü. Bu cinayet bütün baronların isyanına neden oldu. Bu yaygın isyandan yararlanan Philippe II Auguste, Normandiya'yıelegeçirdi. Bunun arkasında iki yıllık bir barışimzalandı. Bu savaşlar sonunda Brötanya, Normandiya, Anjou, Maine ve Tourraine Fransa tacına bağlandı.
Philippe II Auguste Loire'ın savunmasını oğlu Louis'ye bırakarak Flamanlar üzerine yürüdü. Louis, Yurtsuz John'u ağır bir yenilgiye uğrattı(1214). Philippe II Auguste birleşmiş düşman ordularını yendi. Bu iki taraflı yenilgiden sonra John, Fransa üzerindeki ihtiraslarından vazgeçmek zorunda kaldı.
Kralın kötü sonuçlanan Avrupa seferleri, İngiltere'yi geniş ölçüde etkiledi. Ağır vergiler ve John'un despotca davranışları baronlar arasında hoşnutsuzluk yaratmıştı. Yurda dönüşünde kralı, kral iktidarını sınırlayan "İngiliz Haklarının Büyük Şartı" (Magna Carta) adlı kanunları kabul ve ilana zorladılar (1215). John çatışmayı göze alamayarak kanunu kabule razı oldu. John'un ölümünden sonra Papa, Henry III'yi kral ilan etti.
XII. yüzyılda doğudan gelen ManicilikakımıLanguedoe'da büyük taraftar toplamıştı. Kilisenin gücünden ürken ve zenginliğine göz diken Toulouse kontları yeni dinin yayılmasına ortam hazırladılar. Vatikan temsilcisi Maniciler tarafından öldürüldü (1208). Papa, kuzey baronlarını Languedoe'a karşı bir haçlı savaşına çağırdı. Üç yıl süren çatışmalarda Toulouse'un tamamı işgal edildi.
Meaux Barışı'na neden olan siyasal ve askeri olgular nelerdir?
Philippe II Auguste, Güney Fransayı ele geçirmek için olaylardan faydalanmayı
düşündü. Oğlu Louis'i, Simon de Monfort'un yardımına gönderdi. Bazıhaçlıların
bazıkont Raymond VII taraftarlarının ağır bastığıçarpışmalar on yıldan fazla sür-
dü. Philippe II, savaşsona ermeden öldü. Oğlu kral Louis VIII, Toulouse'un işgali-
ni tamamladı. Fransa 1220 Meaux Barışıile Güney Fransa'daki birçok eyaletin sa-
hibi oldu.
Henry III'nin başarısızlıkları İngiltere'de hoşnutsuzluğu arttırmıştı. Simon de
Monfort'un önderlik ettiği baronlar ve piskoposlar, yeni isteklerle kralın karşısına
çıktılar. Bir asiller meclisi kurulmasını, Büyük Şart ile tanınan vatandaşhaklarının
genişletilmesini, İngiliz kilisesinde reform yapılmasını istediler.
Paris Antlaşmasının sonucunda ne olmuştur?
Louis VIII'in yerine geçen Saint Louis 1254'de Filistin'den döndüğü sırada İngilte-
re karanlık bir dönem yaşıyordu. Saint Louis bir barışyaparak iki ülke arasında sü-
rüp giden çatışmalara bir son vermek istedi. Henry III, baronların da zorlamasıyla
Fransa kralının barış teklifini kabul etti. 1259 Paris Antlaşması birinci Yüzyıl Sa-
vaşı'nın sonu oldu. İngiltere, Fransa'daki bir kısım topraklarınıgeri aldı. Norman-
diya, Anjou ve Tourraine kesin olarak Fransa'ya bırakıldı.
1337-1475 yıllarınıkapsayan İkinci Yüzyıl Savaşları'nın sonunda ; yüzyıl savaşları
dönemi artık sona ermişti. Calais en az yüz yıllık bir süre için İngilizlerin elinde
kalmış, Fransa güneybatı eyaletlerine yeniden sahip olmuş, Brötanya Fransız nü-
fuz bölgesi içinde kalmıştı. Fransa'da savaş, getirdiği felaketlerin yanında ülke
için çok değerli bir kavramın, milliyetçilik kavramının doğmasına ve toplumun
her sınıfın bilinçlenmesine ortam hazırlamıştır. Valois'lar çağının derebeylik sava-
şıyerini bir uluslar kavgasına bırakmıştı. Yüzyıl boyunca Avrupa'yıkana bulayan
bu kavgadan iki yeni ulus, iki yeni devlet Fransa ve İngiltere doğdu. Derebeylik,
artık çağın ihtiyaçlarına yetmediğini göstermişti. Şimdi bu eskimiş rejim, toprak-
ların bağımsızlığa kavuşturulması için yapılan savaşlarda güçlenen monarşiye
yerini bırakıyordu. Yüzyıl Savaşları, krallık birliğini güçlendirdiği oranda büyük
derebeylerin iktidar ve otoritelerini de yıkmıştı.Artık mutlakiyetçiliğe kadar gide-
cek olan monarşilere yol açılıyordu.
2. Fransız Monarşisi
Yüzyıl Savaşı'nın en önemli sonucu, derebeyliğin kesin olarak yıkılmasıve mutlak
monarşinin kuruluşu olacaktır. Fransa ile İngiltere arasındaki savaş, kral iktidarını
güçlendirdi. Philippe II Auguste'den sonra monarşinin gelişmesi, yeni bir idare ör-
gütünün kurulmasınızorunlu hale getirdi. Fransa krallarısağlam bir merkeziyetçi
idare kurarken, daha o yıllarda yerleşmişve güçlenmişolan Anglo-Norman kuru-
luşlarından örnek aldılar.
Saint Louis döneminin en önemli olayı nedir?
Philippe II Auguste, tahtın kilise ile olan ilişkisini yeniden ele aldı. Kilise, mensup-
larınıda, tıpkılaik vatandaşlar gibi, kralın en yüksek merci' olduğu bir adalet örgü-
tüne bağlamak ve kiliseyi de vergilendirerek, savaş masraflarına ortak etmek için
çaba harcadı. Bazı önemli derebeyliklerini ya silah zoruyla, ya da barışçı yollarla
taca bağladı. Saint Louis döneminin en önemli olayı; parlamentonun kuruluşu ol-
muştur. Başlangıçta sarayda kralın çevresinde kilise ileri gelenleriyle yüksek me-
murlardan oluşmuşbir heyet iken, zamanla gerçek bir idari-adli-siyasi kuruluşni-
teliği kazanan parlamento, Fransız tarihinde önemli bir rol oynayacaktır. Parla-
mento, kralın mutlak iktidarının ortağı ve temsilcisiydi.
Saint Louis ile Fransa'da hukuk anlayışı değişti. Kral iktidarı, hukukun en önemli
kaynağıoldu. Hükümdarın iradesi en yüksek kanun sayıldı. Bütün öteki kanunlar
ve bütün hukuk düzeni kralın iradesine uymak zorundaydı. Böylece kral, zaman-
la, adaletin hem yaratıcısıhem de en yüksek ve kesin uygulayıcısıoldu. Saint Lou-
is, vatandaşa, doğrudan krala başvurabilme hakkı tanıdı. Louis, maliye örgütünü
de geliştirdi. Yeni mali sistemin hedefi krallık bütçesinde denge sağlamak ve de-
ğişmez bir para rejimi kurmaktı. Louis, para birimlerine özel adlar verdi ve ilk defa
altın ve gümüş para bastırdı.
1300 tarihlerinde Fransız-Flaman çatışması yeniden alevlendi. Çeşitli cephelerde
savaşlar ve barışlar birbirini takip etti. 1305'de yeni Flandre kontu ile kesin barış
yapıldı. Ancak Güzel Philippe 1314'de öldüğünde Flandre sorunu çözülmüşdeğil-
di.
Güzel Philippe'in imparatorluğa karşıtutumu Avrupa'nın 300 yıldan beri hazırla-
makta olduğu değişikliğin elle tutulur işaretiydi. İmparatorluk ve papalık manevi
alanlardaki güçlerini sürekli çatışmalar arasında kaybederken, Fransa ve İngiltere,
yavaş yavaş siyasi ve manevi kuruluşlarını tamamlıyor, merkezi iktidarın temeli
olan kurumları güçlendiriyorlardı.
Burjuva Sınıfı'nın doğuşunu ve sonraki gelişmeleri tartışınız?
Philippe (Güzel Philippe)'in İngilizlerle, Flamanlarla ve Vatikan'la olan savaşları
monarşinin güçlenmesine ve örgütlenmesine engel olmadı. Bu dönemin en önemli
Molayı, yeni bir sosyal sınıfın ; Burjuva Sınıfı'nın şekillenmesi oldu. Monarşi, ken-
disiyle çıkar ortaklığıolan burjuvalığıbesledi. Bu yılların ikinci önemli olayı; Etat
Généraux'lar'ın temelinin atılması oldu. 1290'da kral Aragon anlaşmazlığının
tartışmasınıyapmak üzere burjuvalarıbir toplantıya çağırmıştı. Soylular 1302'de,
1308'de, 1314'de kilise ileri gelenleri ve şehir temsilcileri ile aynınitelikte toplantı-
lar yaptılar. Bu toplantılar Etat Généraux'lar'ın hazırlığı niteliğinde idi. Philippe
döneminin bir başka özelliği de vergilerin genişletilmesi ve ağırlaşması oldu. Ay-
rıcalıklar kaldırıldı ve vergi oranları arttırıldı. Bunun sonucu olarak 1309'da vergi
işleriyle ilgili bir özel idare kuruldu.
Philippe'in 1314'de ölümü, otoriter ve merkeziyetçi idareye karşı yaygın bir isya-
nın başlangıcı oldu. Yeni kral Louis X, baronların zorlaması karşısında merkezi
idarenin mali yetkilerini kısıtlayan ve yöresel kurullara yetki tanıyan bir kanunu ;
Charte'aux Normands'ı kabul ve ilan etti (1315).
3. İngiliz Kuruluşları
Fatih William'dan sonra İngiliz kuruluşlarıfarklınitelikte iki unsurun etkisi altın-
da gelişti ; bir yandan Sakson monarşisinin siyasi gelenekleri, öte yandan Norman
istilacıların adaya getirdiği töreler. Norman kralları kendilerinden önceki Sakson
krallarıgibi milli liderdiler ve Fransız krallarıgibi ülke topraklarının sahibi idiler.
Bu iki yönlü iktidar krala, teb'ası üzerinde çok geniş bir hakimiyet sağlıyordu.
Kral, kendini saydıracak kadar güçlü ise iradesi kanun demekti. Kişisel mülkleri
ve özel bir malikanesi olan kral ve kraliçenin çevresinde taca bağlı yüksek rütbeli
komutanlar ve vekiller yeralıyordu.
Curia Regis nedir?
Yüksek memurların yanında Curia Regis, piskoposları ve bazı büyük baronları
birleştiren bir meclisti ; kanunların yapımına yardımcı oluyor ve aynı zamanda
hukuk ve ceza alanlarında yüksek merci' sayılıyordu. XII. Yüzyılda Curia, siyasi
ve idari iki meclis haline geldi. En yüksek adalet mercii niteliği yanında mali da-
nışma kurulu görevini de yüklendi. Adalet kurulu, taca bağlı yüksek rütbeli ko-
mutanlarıve uzmanlaşmışyüksek hakimleri biraraya getiriyordu. Tahtla ilgili bü-
tün önemli sorunlarda söz sahibiydi ve yargı organları için en yüksek başvurma
mercii idi.
Krallık iktidarındaki Sheriff'i ve yetkilerini tartışınız?
Kralın iktidarı Sheriff'ler aracılığıyla bütün ülkeye yayılıyordu. Sheriff, senyör-
lüklerde, kontun ve piskoposun da üstünde yeralıyor ; kralın tek temsilcisi olarak
idare ve adalet kurullarına başkanlık ediyordu. Henry II, İngiliz kurumlarının te-
meli olacak idari reformlara 1175 tarihinden itibaren girişti. 1175'den itibaren kra-
lın başkanlığında toplanan genel meclisler, krallığın bütün idare örgütlerini de-
netlemekle görevli ve krala bağlı gezici hakimler kurumunun ve hakimleri denet-
lemekle görevli 12 şövalye ve 12 sivil vatandaştan oluşan jüri heyetlerinin kurul-
ması kararlarını aldı.
Saint Paul Katedrali'nde toplanan ülke ileri gelenleri John (Yurtsuz John)'a "İn-
giliz VatandaşÖzgürlükleri Şartı"nıkabul ettirmek kararınıaldılar. John, bu bir-
leşik güç karşısında boyun eydi ve bu kanun metnini imzaladı (1215). Büyük Şart,
kral iktidarını kısıtlıyor ve İngiliz kurumlarının tanımlamasını yapıyordu. Keyfi
tutuklamaları yasaklayarak, kişi özgürlüğünü güven altına alıyordu.
1215 Şartı, kralın mali yetkilerinin bir bölümünü yeniden tanımıştı. 1258 yılında
Oxford'da toplanan parlamento, krala önemli reformlar kabul ettirdi. Buna göre,
parlamento yılda üç kere toplanacak ve kralın özel danışma meclisinin 15 üyesini
seçecekti. Ancak Henry III, 1264 yılında Oxford hükümlerini yürürlükten kaldırdı.
Fakat Simon de Monfort, kralın ordusunu Lewes Savaşı'nda yendi ve Henry III'i
esir aldı.
İngilterede ilk defa tarih sahnesinde görülen komünler, Lewes Anayasası'nı önce
kabul ettiler, sonra çekimser kaldılar. Monfort'un zaferi çok kısa ömürlü oldu. Glo-
uchester kontu kralcılara katıldı ve Simon de Monfort'u Evesham Savaşı'nda ağır
bir yenilgiye uğrattı(1265). Kazananlar partisi, Simon de Monfort'un getirdiği bü-
tün yenilikleri hükümsüz sayarak krala eski ayrıcalıkları geri verdiler (1266).
Yeni kral Edward I (1272-1307) anayasanın kendisine tanıdığıbütün haklarıkulla-
narak iktidarı güçlendirmek istedi. Maliye örgütünü geliştirdi ve yeniden düzen-
ledi. Edward I, bir kanun yapıcıidi. Yeni yasalarla İngiltere'nin siyasi ve idari yapı-
sını güçlendirdi. Çoğu parlamentonun onayından geçmiş bir seri kanun statüsü
yaptı.
1307'de kralın ölümü ile iktidar Edward II (1307-1327)'a geçti. 1311 tarihinde Tho-
mas of Lancaster'ın liderliğinde toplanan soylular kralı, Oxford hükümlerinin yeni
bir görünüşü denebilecek bir anayasayı kabule zorladılar.
